Autizm Spektr Pozuntusu (ASP) insanın sosial ünsiyyət, davranış və emosional sisteminə təsir edən nevroinkişaf pozuntusudur. Autizm diaqnozu yalnız uşağın deyil, bütövlükdə ailənin həyatında ciddi dəyişikliklər yaradır. Ailələr bu müddətdə həm psixoloji, həm də sosial baxımdan çoxsaylı çətinliklərlə üzləşirlər. Lakin bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün dəstək mexanizmlərindən istifadə etməklə sağlam və balanslı bir həyat tərzi qurmaq mümkündür.
Autizm diaqnozu ailənin həyatında dönüş nöqtəsi hesab olunur. Valideynlər bu mərhələdə qarışıq hisslər yaşayırlar. Şok, inkar və günahkarlıq hissləri ilk mərhələdə daha çox müşahidə edilir. Xüsusilə analar uşağa gündəlik qayğı göstərərkən daha yüksək stress səviyyəsinə malik olurlar. Atalar isə daha çox iqtisadi məsuliyyətləri ön plana çəkərək öz emosiyalarını gizlətməyə meyllidirlər. Bu dövrdə mütəxəssis dəstəyindən istifadə etmək, prosesi daha sağlam şəkildə idarə etməyə kömək edə bilər.
AUtizmli uşaqların emosional həssaslıqları və sosial ünsiyyətdə yaşadıqları çətinliklər ailənin gündəlik həyat tərzinə təsir edir. Adi alış-veriş və ya ictimai tədbirlər, uşağın davranış krizləri səbəbilə mürəkkəb hala gələ bilər. Ailələr bu vəziyyətlərə qarşı əvvəlcədən plan quraraq və alternativ strategiyalar tətbiq edərək çətinlikləri azalda bilərlər.
Cəmiyyətdə otizm haqqında məlumatlılığın az olması ailələrdə təcrid olunmuşluq hissi yaradır. Sosial çevrədən uzaqlaşdırılma qorxusu ailələrin ictimai tədbirlərdə iştirakını məhdudlaşdıra bilər. Xüsusilə mədəni faktorlar valideynlər üzərində əlavə təzyiq yaradır. Bu hallar həm fərdi, həm də ailə səviyyəsində tənhalıq hissini gücləndirir. Cəmiyyətin autizm haqqında məlumatlı və dəstəkçi olması ailələrin bu yükünü azaltmağa kömək edər.
Autizmli uşaqların xüsusi təhsil, terapiya və tibbi ehtiyacları ailənin iqtisadi vəziyyətini çətinləşdirir. Uzunmüddətli terapiya seansları, emosional inteqrasiyası ilə bağlı fəaliyyətlər və dəstək materialları ailə büdcəsinə ciddi yük gətirir. Həmçinin, bəzi valideynlər uşağın ehtiyaclarına daha çox vaxt ayırmaq üçün işdən uzaqlaşmağa məcbur ola bilirlər. Bu isə iqtisadi gərginliyi artırır və ailənin həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir.
Autizm diaqnozu ailə daxilində ünsiyyət və münasibətlərdə dəyişikliklər yarada bilər. Valideynlər fərqli öhdəsindən gəlmə mexanizmləri tətbiq etdikdə aralarında münaqişələr yarana bilər. Bacı və qardaşlar isə autizmli uşaqla yaşamağın məsuliyyətini hiss edə bilər və bəzən laqeyd münasibətə məruz qaldıqlarını düşünə bilərlər. Ailə üzvlərinin bir-birini anlaması və dəstəkləməsi sağlam münasibət dinamikası qurmaq üçün vacibdir.
Ailələr bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün güclü dəstək sisteminə ehtiyac duyurlar. Ailə terapiyası və məsləhət xidmətləri valideynlərin emosional yükünü yüngülləşdirməyə kömək edə bilər. Cəmiyyətin autizm haqqında məlumatlılığını artırmaq və dəstəkçi mühit yaratmaq bu prosesi asanlaşdırar. Təhsil müəssisələrinin, tibb işçilərinin və cəmiyyətin digər üzvlərinin autizm haqqında daha həssas olması ailələrin həyat keyfiyyətini artıracaqdır.
Autizmlə mübarizə yalnız fərdi bir proses deyil, həm də ictimai məsuliyyətdir. Ailələri gücləndirən və dəstəkləyən hər bir addım autizmli şəxslərin daha inklüziv bir dünyada yaşamasını mümkün edir.
